Wpływ wskaźnika rotacji zapasów i obrotu towarów na planowanie i przechowywanie w magazynie

Przy planowaniu magazynu należy wziąć pod uwagę wiele rzeczy. Rozplanowanie magazynu oraz optymalna technologia magazynowania dla danego projektu zależy od wielu czynników. Magazyn powinien umożliwiać jak najwyższy wskaźnik rotacji, a wykorzystanie powierzchni musi być optymalne. Składowane artykuły powinny być łatwo dostępne, obsługa zoptymalizowana, a kontrola towarów prosta. Rozplanowanie magazynu, a także technologia składowania zależą w dużej mierze od rodzaju przechowywanych towarów. Obok fizycznego stanu towaru decydujące znaczenie mają również kluczowe dane ekonomiczne. W grę wchodzą tu kluczowe dane dotyczące rotacji zapasów i obrotu towarów.

Wskaźnik rotacji zapasów (1) wyraża, jak często przeciętny zapas jest wycofywany i wymieniany w pewnym okresie (np. roku obrotowym). Ta kluczowa wartość może odnosić się do całego magazynu lub do jego części. Wskaźnik ten jest szczególnie ważny dla zarządzania zapasami w przedsiębiorstwach, ponieważ można go wykorzystać do zminimalizowania kapitału zajętego (2) przez towary. Wraz ze zwiększaniem się ilości zapasów maleje płynność finansowa przedsiębiorstwa. Jeżeli nie ma już środków finansowych na spłatę zaległych zobowiązań, przedsiębiorstwu grozi niewypłacalność, a w najgorszym przypadku upadłość. Im wyższy wskaźnik rotacji, tym bardziej dochodowy biznes i tym mniejsze zaangażowanie kapitału.

Obrót towarów (1) to szybkość, z jaką towary są sprzedawane. Można go również zdefiniować jako wskaźnik rotacji produktu. Im szybciej dany produkt się sprzedaje, tym wyższa jest jego rotacja towarowa lub wskaźnik rotacji. Towary lub produkty są dzielone na szybko rotujące (fast sellers) oraz średnio i wolno rotujące (slow sellers) za pomocą tzw. analizy ABC. Artykuły szybko rotujące sprzedają się szczególnie szybko, co oznacza, że mają dużą rotację produktową. Ta kluczowa wartość jest ważna dla logistyki zaopatrzenia, magazynowania, kompletacji zamówień i dystrybucji. Szybko rotujące towary konsumpcyjne to między innymi produkty codziennego użytku, które kupuje się szybko i bez dużych inwestycji. Czas przechowywania jest zazwyczaj bardzo krótki, co oznacza, że nie blokują one prawie żadnej przestrzeni magazynowej i generują bardzo niskie koszty przechowywania. Towary wolno rotujące mają dokładnie odwrotną charakterystykę. Są one zazwyczaj przechowywane przez dłuższy czas i blokują przestrzeń magazynową, ponieważ zapotrzebowanie na nie jest bardzo rzadkie lub występuje tylko sezonowo. Mogą jednak istnieć również inne przyczyny niskiego popytu, takie jak zbyt wysoka cena lub niewłaściwe pozycjonowanie produktu. Wolno rotujące artykuły zajmują przestrzeń magazynową i tym samym generują koszty magazynowania. Dlatego ważne jest dobre planowanie i polityka asortymentowa (3).

Oprócz rotacji towarów brane są pod uwagę również wahania konsumpcji poszczególnych produktów – np. czy towary są konsumowane lub kupowane w dużych ilościach tylko sezonowo. W tym celu artykuły z asortymentu firmy są dzielone na klasy popytu lub konsumpcji za pomocą analizy XYZ. Klasa X charakteryzuje się ciągłą konsumpcją. Artykuły z klasy Y są konsumowane nieregularnie, ale można zauważyć pewną tendencję. Produkty z klasy Z cechują się całkowicie nieregularną konsumpcją. Za pomocą tego narzędzia można zatem oszacować obciążenie logistyki i intralogistyki przedsiębiorstwa w pewnym okresie – np. w ciągu roku. Stanowi to podstawę planowania dla ewentualnego zakupu usług lub outsourcingu, jak również dla rekrutacji personelu. Do celów ogólnego planowania korporacyjnego i marketingu obie metody są zazwyczaj łączone.

Kalkulacja wskaźnika biznesowego zwanego „wskaźnikiem rotacji zapasów” oparta jest na liczbie wydań zapasów podzielonej przez średni stan zapasów.

Wskaźnik rotacji zapasów = wydania zapasów / Ø zapasy na stanie

Średni poziom zapasów oblicza się według następującego wzoru:

Ø Zapasy = zapasy na początek roku + zapasy z 12 miesięcy/ 13

Alternatywnie wskaźnik rotacji zapasów można obliczyć na podstawie przychodów ze sprzedaży firmy podzielonych przez średni kapitał całkowity:

Rotacja zapasów = przychody ze sprzedaży / Ø średni kapitał całkowity

Gdy wskaźnik rotacji zapasów wzrasta, okres magazynowania maleje i odwrotnie. Im krótszy okres przechowywania, tym większa rotacja towarów. Wskazuje to, że artykuły szybko rotujące mają wysoki wskaźnik rotacji, a tym samym krótki czas przebywania na półce, co odpowiada wysokiej rotacji towarów. Zwykle wyraża się ją w obrotach na rok, ale w zależności od sektora także na miesiąc, tydzień, a nawet dzień. Kluczowa wartość jest obliczana odpowiednio.

Rotacja towarów = 360 / wskaźnik rotacji zapasów

Na przykład szybko rotujące artykuły mają preferencyjnie przydzielane miejsca w magazynie. Oznacza to, że produkty o wysokim wskaźniku rotacji są przechowywane blisko punktu składowania i pobierania, aby średnie odległości do pokonania w magazynie były jak najkrótsze i aby umożliwić szybki dostęp. Ta strategia alokacji wymaga dokładnej wiedzy na temat wskaźnika rotacji zapasów lub obrotu towarów. Oczywiście szybkość sprzedaży ma również wpływ na logistykę zaopatrzenia i dystrybucji oraz kompletację zamówień. Często magazyny są również dzielone na strefy w zależności od szybkości obrotu artykułów – np. szybko rotujące, wolno rotujące i średnio rotujące. W ten sposób można zwiększyć optymalizację procesów magazynowych. Ponieważ artykuły szybko rotujące są szybko sprzedawane i pozostają w magazynie przez bardzo krótki czas, należy zastosować dostosowaną do nich technologię magazynowania i odpowiednie systemy regałowe. Dlatego też dla szybko rotujących towarów często wybierane są regały przepływowe na ładunki drobnicowe lub regały przepływowe paletowe (4). Dynamiczne regały magazynowe mają wiele zalet, szczególnie w przypadku składowania szybko i średnio rotujących artykułów. Strona składowania i strona pobierania są od siebie wyraźnie oddzielone, tzn. towar może być składowany bez zakłóceń po jednej stronie i pobierany bez zakłóceń po drugiej stronie systemu regałów przepływowych (DS). Dzięki nachyleniu przenośników rolkowych w zakresie od trzech do ośmiu stopni towar przesuwa się niezależnie przez kanał DS. DS zapewnia również przestrzeganie zasady „First In First Out” (FIFO), gwarantując jednocześnie optymalne monitorowanie partii. Dlatego nadaje się on szczególnie do towarów łatwo psujących się, takich jak żywność lub leki z datą ważności. BITO oferuje systemy regałów przepływowych PROflow dla palet (5) oraz SDS-T lub FLEX dla ładunków drobnicowych (6). Z kolei towary wolno rotujące mogą być przechowywane w normalnych regałach półkowych lub paletowych ze względu na ich długi czas przebywania w magazynie.

Materiały źródłowe:

1 Redakcja TUP, Definicja, Rotacja zapasów i obrót towarów: artykuły szybko i wolno rotujące, Logistik KnowHow, link

2 Dlaczego Twoja płynność finansowa jest tak ważna, PostFinance, styczeń 2019 r., link

3 BITO Expertise, Optymalne projektowanie asortymentu prowadzi do oszczędniejszej logistyki, link

4 BITO Expertise, Jaki typ technologii magazynowania pasuje do Twojej firmy, link

5 System regałów przepływowych paletowych (PDS) BITO, link

6 System regałów przepływowych na ładunki drobnicowe BITO (SDS), link