Technologia blockchain w branży logistycznej

Nie jest wykluczone, że stoimy u progu nowej rewolucji - rewolucji blockchain! Zależy to od tego, czy technologia blockchain - ze wszystkimi korzyściami, które ze sobą niesie - rzeczywiście znajdzie praktyczne zastosowanie w codziennej działalności przedsiębiorstw. Wszystko wskazuje na to, że logistyka (w szczególności łańcuch dostaw) znakomicie pasuje do tej technologii. Dlaczego tak jest? Po przeczytaniu poniższego wprowadzenia stanie się to jasne.

Technologia blockchain wywodzi się z wirtualnej kryptowaluty bitcoin. W roku 2008 Satoshi Nakamoto (jego prawdziwe nazwisko do dzisiaj nie jest znane) poruszył fundamentalny problem bezpieczeństwa danych oraz sposobu ich szyfrowania w rozproszonej bazie danych, zwanej łańcuchem bloków (ang. blockchain). Wyzwanie polegało na tym, że anonimowi użytkownicy mogliby dokonywać pomiędzy sobą internetowych płatności bez korzystania z pośrednictwa centralnego serwera (to znaczy banku). Istotą rozwiązania jest to, że historia transakcji nie byłaby zapisywana na jednym serwerze, tylko w pamięci pojedynczych komputerów połączonych z siecią (w węzłach sieci). Jak w takim razie zapobiec fałszowaniu historii transakcji w poszczególnych węzłach, jak rozwiązać problem bezpieczeństwa danych? W przypadku transakcji bitcoinowych Nakamoto zaproponował zapisywanie danych w blokach połączonych w łańcuch z wykorzystaniem identyfikatorów plików (tzw. hash, wynik działania funkcji skrótu). Każdy blok ma swoje oznaczenie - wartość skrótu. Każdy nowy blok zawiera wartość skrótu poprzedniego bloku i nową własną wartość skrótu - a ta staje się częścią następnego bloku. Przy tworzeniu każdego nowego bloku dotychczasowy rejestr (łańcuch bloków) jest sprawdzany - i w ten sposób zabezpieczony przed sfałszowaniem. Ten łańcuch w postaci wielu kopii jest rozdzielony na wielu użytkowników i w jednym czasie utrzymywany w całej sieci. Każda próba manipulacji jednej lub wielu kopii łańcucha bloków (blockchain) byłby natychmiast odkryta. W jaki sposób zapobiec dodawaniu przez dowolny węzeł nowego bloku danych? Nakamoto znalazł odpowiedź i na to pytanie. Węzeł musi rozwiązać skomplikowany problem rachunkowy - musi zostać wykonany dowód pracy (ang. proof of work). Hash w nagłówku (ang. header) każdego bloku musi być mniejszy niż wartość określona w protokole (musi być numerycznie poniżej aktualnego celu). Węzeł musi znaleźć odpowiedni hash (kopanie) - dopiero wtedy może dodać nowy blok.

Michael Henke z instytutu badawczego Fraunhofer IML definiuje blockchain jako "wspólny, wiarygodny i weryfikowany zapis transakcji, do którego każdy użytkownik sieci ma dostęp, ale nikt nie może go zmienić - zaszyfrowaną, chronioną, zabezpieczoną przez manipulacją, zdecentralizowaną bazę danych stanowiącą doskonałe miejsce do gromadzenia wartości, danych osobowych, umów, praw własności, a także upoważnień".

Warunki i natura problemów w logistyce - w szczególności w łańcuchu dostaw względnie łańcuchu logistycznym - są podobne jak w finansach oraz w branży kryptowalut. W ramach procesu logistycznego dochodzi do wymiany wielu danych, dane te muszą być dostępne dla każdego, a przy tym bezpieczne. Jest wiele problemów do rozwiązania, np. problem kontroli pochodzenia towarów i elementów (składników) tychże produktów, problem podróbek markowych produktów etc.

Według M. Henke "blockchain jest ostatnim ogniwem w realizowaniu wizji Przemysłu 4.0 lub internetu rzeczy, w którym wszystko powinno funkcjonować autonomicznie - także przepływy finansowe. Takie przepływy finansowe wymagają autonomicznych umów, tzw. inteligentnych kontraktów (smart contracts), zapisanych w rozproszonej bazie danych (blockchain)". M. Henke powiada dalej: "Za jakiś czas klienci będą kupować tylko takie towary, które zostały wyprodukowane w sposób całkowicie przejrzysty. Takie życzenie klienta stanie się bodźcem do rozwoju i nikt już nie będzie pytał, czy przedsiębiorstwo potrzebuje technologii blockchain, czy nie. Koordynacja przepływu materiałów, informacji i środków finansowych wymaga zastosowania technologii blockchain". Wobec złożoności problemów pojawiających się w internecie rzeczy systemy sterowane centralnie okażą się nieprzydatne - potrzebna będzie zdecentralizowana technologia blockchain.

Kiedy towary są przewożone statkiem, dostawcy, odbiorcy, przewoźnicy, władze i finansiści muszą być na bieżąco informowani i posiadać ten sam stan wiedzy. I właśnie to stanowi o sile technologii blockchain. Funkcjonuje ona jako duży, zdecentralizowany system księgowy. Jednym z przykładów jest współpraca armatora Maersk z firmą informatyczną IBM w ramach projektu blockchain "TradeLens". Przedsiębiorstwa mają nadzieję na częściowe zautomatyzowanie światowego handlu morskiego, co pozwoli zaoszczędzić koszty i czas. Do TradeLens przystąpiły już 94 międzynarodowe przedsiębiorstwa handlowe, takie jak PSA Singapur, Terminale Patrick, porty Halifax, Hamburg Süd, ale także władze portowe, linie żeglugowe i organizacje transportowe. Zaletą jest możliwość śledzenia w czasie rzeczywistym wspólnych danych dotyczących wysyłki, pozwoleń, dokumentów przewozowych, a nawet danych z czujników kontenerów, takich jak temperatura i waga. Łańcuch blokowy ma zapobiec manipulacjom i co za tym idzie również przemytowi. Wyeliminowanie konieczności posiadania dokumentacji papierowej i szybsza weryfikacja danych dotyczących wysyłki i załadunku pozwoliły firmom Maersk i IBM zaoszczędzić wiele kosztów. Dotychczas prawie jedna piąta całkowitych kosztów handlu światowego była generowana przez administrację i dokumentację. Dzięki tym działaniom przedsiębiorstwo Maersk chce sobie zapewnić silną pozycję w przyszłości. Sektor żeglugi został w ostatnich latach poważnie dotknięty spadkiem stawek frachtowych. Innym obszarem zastosowania jest śledzenie i monitorowanie w delikatnych łańcuchach dostaw, np. w przemyśle farmaceutycznym lub spożywczym. Dzięki czujnikom w kontenerach można sprawdzić w czasie rzeczywistym, czy łańcuch chłodniczy pozostał nieprzerwany i czy tym samym ładunek lub jego część nadal nadaje się do użytku. Dzięki certyfikatom wydawanym w czasie rzeczywistym opartym na technologii blockchain, producent może również sprawdzić, skąd pochodzą surowce i w ten sposób zapobiec odpowiednio wcześnie fałszerstwom.

Technologia blockchain nie tylko przynosi nowe bezpieczne możliwości przechowywania danych, ale ma również potencjał na całkowite zastąpienie poprzednich modeli biznesowych. Pytanie powinno zatem brzmieć nie, czy powinno się używać technologii blockchain, ale jak szybko powinno się ją wprowadzić. Istnieje już wiele możliwości, dzięki którym małe i średnie przedsiębiorstwa mogą wykorzystać technologię blockchain. Jednak w większości przypadków zależy to również od branży. Jak widać w poprzednich przykładach, firma logistyczna może na przykład dołączyć do platformy handlowej, takiej jak TradeLens, i wykorzystać zalety bezpiecznego śledzenia i monitorowania lub zawierania inteligentnych kontraktów w logistyce. W ten sposób zapewniona zostaje większą przejrzystość i bezpieczeństwo własnego łańcucha dostaw. Firmy z branży spożywczej mogą korzystać z sieci IBM "Food Truck", aby udowodnić jakość i pochodzenie swoich produktów spożywczych. MiŚP mogą również projektować własne aplikacje (aplikacje zdecentralizowanych lub DApps. ) na bazie platform blockchain. Lista usług typu blockchain, wzgl. nowych aplikacji, rośnie niemal z dnia na dzień. Szczególnie MiŚP muszą być w tym zakresie czujne, aby nie przegapić swojej szansy i uzyskać przewagę logistyczną dzięki odpowiednio wczesnemu wprowadzeniu technologii blockchain.