Ergonomia oraz bezpieczeństwo i higiena pracy w magazynie

W dzisiejszych czasach wielu pracowników cierpi na bóle pleców (46 procent), a także na bólowe dolegliwości barków i karku (40 procent) - ogranicza to ich wydajność w miejscu pracy. Przyczyną tego stanu rzeczy jest często nieergonomiczne stanowisko pracy. Wysokość i odległości stołów, krzeseł, pulpitów roboczych, stołów do komisjonowania i warsztatowych, wózków etc. są źle dobrane - tym samym nie są ergonomiczne. Oświetlenie i wentylacja są niedostateczne, ciężary są podnoszone w niewłaściwy sposób, narzędzia pracy są źle zaprojektowane, poziom natężenia hałasu jest za wysoki etc. etc. W erze nowożytnej (od 1919 roku) tematem ergonomii zajął się początkowo Bauhaus, w sposób konsekwentny i dogłębny zajął się nim dopiero amerykański projektant Henry Dreyfuss wraz ze swoim biurem projektowym. Celem ergonomii jest dostosowanie miejsca pracy a także jego otoczenia do potrzeb i możliwości człowieka. Samo pojęcie wywodzi się z greki i składa się ze słów "ergon" ("praca") i "nomos" ("prawo").

W Niemczech tym tematem zajmują się uniwersytety i wyższe szkoły zawodowe oraz Federalny Instytut ds. Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (BAuA) "Fachgruppe 2.3 Human Factors, Ergonomie", Stowarzyszenie Inżynierów Niemieckich (VDI) oraz komitet normalizacyjny DIN ds. ergonomii (NAErg). Wspólne komitety normalizacyjne DIN i VDI uzgadniają plany pracy. BAuA definiuje ergonomię jako "teorię, zasady, dane i metody kształtowania warunków pracy, celem jest optymalizacja wydajności całego systemu i zapewnienie dobrostanu człowieka". Ogólnie rzecz biorąc ergonomię można traktować jako jedną z dyscyplin wchodzących w skład ochrony pracy.

Komisja Ochrony Pracy i Normalizacji (KAN) stwierdza: "Z punktu widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy dublowanie się zapisów zawartych w normach DIN i wytycznych VDI nie jest korzystne. Obydwa rodzaje dokumentów opracowane są wprawdzie na podstawie konkretnych stałych zasad, jednak wieloczęściowa seria norm DIN 8201 opisuje procedurę normalizacyjną zdecydowanie bardziej szczegółowo niż 16-stronicowy dokument VDI 10002 zawierający procedurę opracowywania wytycznych".
Niemiecka ustawa o ochronie pracy (ArbSchG) zobowiązuje pracodawcę do unikania wypadków przy pracy i zachowania zasad bezpieczeństwa, do zapobiegania chorobom zawodowym i dostosowania warunków pracy do potrzeb i możliwości człowieka (§§ 2, 3 ArbSchG). Chodzi tutaj o kształtowanie miejsca pracy, stanowiska pracy oraz jego otoczenia, a także o kształtowanie metod, przebiegu i organizacji pracy (ergonomia). Niezbędne środki ochrony pracy i środki bezpieczeństwa pracodawca ustala po ocenie zagrożeń dokonanej na podstawie § 5 ArbSchG. Tymczasem w rozporządzeniu w sprawie miejsc pracy (ArbStättV) - gruntownie zmienionym w 2016 roku - użyto wprost pojęcia ergonomii. Na dodatek od 2016 roku w tymże rozprządzeniu wprowadza się wymogi z rozporządzenia o stanowiskach pracy wyposażonych w monitory ekranowe (BildScharbV), które w tym czasie zostało uchylone. Zgodnie z ArbStättV pracodawca "przy tworzeniu i korzystaniu z miejsc pracy ma wykonać czynności określone w ArbStättV § 3 ust. 1, ma przy tym uwzględnić aktualny stan techniki, medycyny pracy i wymogi higieny, zasady ergonomii oraz przepisy i wyniki badań naukowych opublikowane zgodnie z ArbStättV § 7 ust. 4 przez niemieckie ministerstwo pracy i spraw socjalnych (Bundesministerium für Arbeit und Soziales)".

Planowanie ergonomicznego magazynu i ergonomicznego stanowiska produkcyjnego

Z punktu widzenia ergonomii oprócz prawidłowej organizacji stanowiska pracy i nieprzekraczania dopuszczalnego ciężaru przy podnoszeniu i przenoszeniu duże znaczenie ma także hałas, wibracje i wstrząsy, klimat pomieszczenia, warunki oświetlenia, długotrwała praca z komputerem etc.

Dostosowanie stanowiska pracy w przedsiębiorstwie

Stanowiska pracy w przemyśle i w magazynie są bardzo różne - wynika to z wielkiej różnorodności zadań do wykonania. Każde stanowisko pracy i każdy pracownik na danym stanowisku pracy musi być traktowany indywidualnie. Wyposażenie stanowiska pracy powinno dać się dostosować do wzrostu danego pracownika - zgodnie z zasadami ergonomii. Dotyczy to w szczególności pracy w pozycji siedzącej - w takim przypadku pracownik powinien mieć możliwość odpowiedniego ustawienia krzeseł, stołów, monitorów i innego wyposażenia, powinien mieć możliwość samodzielnego kształtowania stanowiska pracy. Wszystkie elementy wyposażenia muszą być łatwo dostępne. Długa praca w pozycji stojącej znacznie obciąża pracownika oraz ma negatywny wpływ na jego zdrowie - na układ krążenia, kręgosłup i nogi. W takiej sytuacji pomocne są ergonomiczne stołki do pracy w pozycji półstojącej, maty podłogowe, płaskie buty z odpowiednią wkładką i częste przerwy, podczas których pracownik może usiąść lub się położyć.

Podnoszenie ciężarów

W magazynie oraz podczas produkcji często podnosi się i przenosi różne ciężkie przedmioty. Pracowników, których to dotyczy należy zaznajomić z zasadami właściwego podnoszenia i przenoszenia ładunków. Ładunek należy podnosić i przenosić zachowując przez cały czas wyprostowane plecy, krążki międzykręgowe kręgosłupa są dzięki temu mniej obciążone (o ok. 20 procent). Większe ciężary należy podnosić i przenosić przy pomocy urządzeń mechanicznych. Ogólnie obowiązuje rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (LasthandhabV). Podobnie jak w przypadku rozporządzenia o materiałach niebezpiecznych i rozporządzenia w sprawie miejsc pracy LasthandhabV zobowiązuje pracodawcę do oceny zagrożeń dla zdrowia pracowników związanych z podnoszeniem i przenoszeniem ciężkich ładunków. Procesy robocze muszą być sprawdzone pod kątem czterech kluczowych wskaźników: czas trwania (albo też: częstotliwość) obciążenia, ciężar ładunku, pozycja ciała i warunki, w których wykonywane są ręczne prace transportowe. Na ich podstawie pracodawca może ustalić poziom ryzyka. W przypadku przekroczenia określonego poziomu ryzyka LasthandhabV nakazuje dokonanie technicznych lub organizacyjnych zmian. Ciężar ładunku powinien być co do zasady możliwie najmniejszy - o ile rodzaj i przebieg wykonywanej pracy na to pozwala. Pojemniki BITO są bardzo lekkie i mają różnego rodzaju ergonomiczne uchwyty (np. ergonomiczne otwarte uchwyty - Soft-Touch-Griffe - przy pojemniku do sztaplowania XL). Do automatycznego transportu poziomego ciężkich ładunków po wyznaczonych trasach nadaje się ponadto LEO Locative - system transportowy bez kierowcy (FTS). Pozwala on na ergonomiczne połączenie różnych stanowisk pracy bez obciążania pracowników.

Wymagane minimalne natężenie oświetlenia (oświetlenie hali)

Norma DIN EN 12464-1 podaje wytyczne dotyczące wymaganego oświetlenia hali. W halach magazynowych wymagane jest np. natężenie 100 lx, takie oświetlenie gwarantuje dobrą orientację przy przyjmowaniu (składowaniu) i wydawaniu towaru. W strefie wysyłki wymagane jest natężenie na poziomie 300 lx. Te dane dotyczą bezpośredniego oświetlenia stanowiska pracy. W strefach, gdzie pracownicy rzadko przebywają można zastosować oświetlenie energooszczędne. Kolejne wymagania określone w normie DIN to m. in. olśnienie, równomierność i oddawanie barwy. Norma określa metodę oceny olśnienia polegającą na porównaniu ujednoliconego wskaźnika ograniczenia olśnienia (UGR) z określoną wartością graniczną. W wytycznych dotyczących oświetlenia miejsc pracy przyjmuje się te wartości w oparciu o normę DIN. W wytycznych można znaleźć wszystkie wartości - od natężenia oświetlenia do olśnienia - które muszą być utrzymane na stanowisku pracy i w jego otoczeniu.

Rozporządzenie dotyczące dopuszczalnego poziomu hałasu i wibracji w miejscu pracy (LärmVibrationsArbSchV)

Zadaniem LärmVibrationsArbSchV jest ochrona pracowników przed rzeczywistymi i potencjalnymi zagrożeniami na stanowisku pracy związanymi z nadmiernym hałasem i wibracjami. Rozporządzenie oparte jest na przepisach technicznych TRLV i określa sposoby ochrony pracowników przed zagrożeniami związanymi z nadmiernym hałasem - w oparciu o aktualny stan techniki, medycyny pracy i wymogi higieny w miejscu pracy oraz inne wiarygodne wyniki badań w dziedzinie nauki o pracy. Przy ustalaniu i wprowadzaniu środków ochrony należy uwzględnić następującą hierarchię:

1. Hałas musi być zlikwidowany (albo ograniczony - na tyle, na ile jest to możliwe) u źródła.
2. Metody i sposoby techniczne mają pierwszeństwo przed zmianami organizacyjnymi.
3. Metody i sposoby techniczne oraz zmiany organizacyjne mają pierwszeństwo przed środkami ochrony indywidualnej (ochronniki słuchu).

Wybór i zastosowanie nowego środka czy sposobu ochrony musi następować po wykorzystaniu poprzedniego środka czy sposobu zmniejszenia hałasu. Miejsca pracy, pomieszczenia produkcyjne, stanowiska pracy powinny być zorganizowane w sposób umożliwiający obniżenie poziomu hałasu. Czas ekspozycji na hałas oraz jego poziom winien być ograniczony, pracownicy powinni używać ochronników słuchu. (Download TRLV Lärm)

Typowym źródłem hałasu w strefie składowania i komisjonowania są pracujące urządzenia transportu bliskiego, wózki wysokiego podnoszenia etc.

Prawidłowy dobór magazynowych pojemników może się przyczynić do zmniejszenia hałasu. Zmiana sposobu wykonania dna w pojemnikach może zmniejszyć poziom natężenia hałasu o 10 dB, odpowiada to zmniejszeniu głośności o połowę.

Temat ergonomii oraz bezpieczeństwa i higieny pracy jest bardzo obszerny, nie można go wyczerpać w jednym artykule. Dalsze informacje są dostępne w innych artykułach.