Verpakkingswetgeving en effecten van de plasticheffing

De vervuiling van het milieu is een enorm probleem, vooral door plastic producten zoals bekers en plastic flessen. Het is ook al enige tijd bekend dat zogenaamde microplastics zich ophopen in onze voedselketen en dus in het menselijk lichaam. Als gevolg daarvan kunnen ontstekingen in de darmen, de lever en zelfs kanker ontstaan (1). Op de lange termijn zouden industrieën volledig moeten overstappen op alternatieve milieuvriendelijke verpakkingsmaterialen. Op de korte en middellange termijn is de enige optie om minder nieuw plastic te gebruiken en in plaats daarvan plastic producten van gerecycled materiaal te maken. 

De Duitse verpakkingswet (VerpackG, 2) is daarom op 1 januari 2019 in werking getreden. Het doel van de VerpackG is om de recyclingpercentages voor kunststoffen en andere verpakkingsmaterialen te verhogen.  

De VerpackG richt zich op fabrikanten, online retailers en bedrijven die recyclebare verpakkingen gebruiken. Deze bedrijven moeten in de eerste plaats verpakkingsafval vermijden en het overblijvende afval gedeelte voorbereiden voor hergebruik of recyclen.  

De Verpakkingswet voorziet in een “registratieplicht” bij het “Centraal Verpakkingsregister” (3) en een “vergunningsplicht” met een duaal systeem. Dit centraal orgaan is verantwoordelijk voor de organisatie, toepassing en controle van de wettelijke vereisten.  

De registratie bij het centraal orgaan (verpakkingsregister) is ook voor concurrenten openbaar toegankelijk, zodat hier een marktcontrolemechanisme wordt gecreëerd. Bedrijven verkrijgen tegen betaling een licentie van het duale systeem (hergebruiken en recyclen). De prijs voor de licentie is afhankelijk van “het type” en de “hoeveelheid” vooraf aangegeven afval.  

Dit kunnen zijn, bepaalde soorten materiaal zoals glas en plastic. In ruil voor de licentie en de heffing neemt de betreffende aanbieder van het duale systeem de verantwoordelijkheid op zich voor de inzameling, sortering en recycling van de verpakking. Aanbieders van duale systemen (hergebruiken en recyclen), zijn bijvoorbeeld "Der Grüne Punkt", Reclay Systems of Landbell AG (4). 

Volgens het Centraal Verpakkingsregister (Zentrale Stelle Verpackungsregister) zijn aan systeemdeelname onderworpen verpakkingen verkoopverpakkingen en met goederen gevulde buitenverpakkingen die overeenkomstig artikel 3, lid 8, van de Verpackunggesetz gewoonlijk na gebruik bij de particuliere eindverbruiker als afval ontstaan. 

Verpakkingen die niet aan systeemparticipatie zijn onderworpen, zijn daarentegen “exportverpakkingen” die in Duitsland aantoonbaar niet als afval ontstaan, industriële verpakkingen, transportverpakkingen, “verpakkingen voor meermalig” gebruik, statiegeld plichtige, niet hervulbare drankverpakkingen en verkoopverpakkingen van gevaarlijke goederen. Het centrale orgaan publiceert een catalogus van verpakkingen waarvoor systeemparticipatie geldt. 

Sinds 1 januari 2022 is een nieuwe versie van de VerpackG van kracht. Deze bevat onder andere verdere voorschriften zoals het verplichte statiegeld voor wegwerpverpakkingen voor dranken zonder uitzondering, hogere recyclingquota, bijv. voor samengestelde verpakkingen en drankenkartons. Bovendien moeten fabrikanten sinds 1 juli 2022 alle verpakkingen registreren in het register van de centrale instantie genaamd "LUCID". Als de verplichtingen onder de verpakkingswet niet worden nageleefd, bestaat het risico op boetes of zelfs een distributieverbod. 

Sinds 1 januari 2021 geldt de zogenaamde EU plastic heffing (5). Dit is echter een “heffing” en geen taks (btw) op niet-gerecycled verpakkingsafval door de lidstaten aan de EU. Om precies te zijn wordt sindsdien op EU-niveau een heffing van 0,80 euro opgelegd op elke kilogram niet-gerecycleerd plastic verpakkingsafval.  

Tot nu toe werd de heffing gefinancierd uit de algemene belastingheffingen van burgers. Na de goedkeuring van de wet inzake het fonds voor eenmalig gebruik van kunststoffen zal de particuliere sector of de distributeurs en productiebedrijven er echter mee worden belast.  

Op 11 januari 2023 werd het wetsontwerp voor de invoering van een heffing op kunststoffen voor eenmalig gebruik in Duitsland (Single-Use Plastics Fund Act, EW-FondsG) ingediend, dat op 2 maart door de Bondsdag werd aangenomen (6). Daarnaast zijn er afzonderlijke wijzigingen gepland in §§ 26 en 27 van de Verpakkingswet (7). 

In de toekomst moeten de bovengenoemde bedrijven een heffing voor plastic voor eenmalig gebruik betalen aan een fonds dat wordt beheerd door het Federaal Milieuagentschap. Daarnaast zouden er nog andere verplichtingen ontstaan, zoals de verplichting om zich te registreren bij het Federaal Milieuagentschap, de verplichting om jaarlijks tegen 15 mei verslag uit te brengen aan het Federaal Milieuagentschap over het voorgaande kalenderjaar en de aanstelling van een gemachtigde vertegenwoordiger (als de fabrikant in het buitenland is gevestigd). Het fonds is bedoeld om de circulaire economie te bevorderen en concreet om de kosten te dekken van afvalbeheermaatregelen, het schoonmaken van openbare ruimten en het sensibiliseren van particuliere eindverbruikers en de privésector voor deze problematiek. De plasticheffing is in de eerste plaats gericht op producenten en distributeurs van wegwerpverpakkingen in de verpakkingssector. In de toekomst kan echter niet worden uitgesloten dat de kosten worden doorberekend aan consumenten zoals detailhandelaren, de horeca, de consumptiegoederensector, enz. De plasticheffing zal waarschijnlijk voor het eerst worden geheven in het voorjaar van 2025. 

In Spanje is al sinds 1 januari 2023 een plasticheffing van kracht. Ook Portugal heeft op 1 juli 2022 een heffing op plastic verpakkingen voor eenmalig gebruik ingevoerd. In Spanje wordt op kunststofverpakkingen voor eenmalig gebruik een heffing van 0,45 euro per kilogram geheven.  

Zowel fabrikanten als importeurs moeten de heffing betalen als ze meer dan 5 kg kunststof producten voor eenmalig gebruik per maand in Spanje, produceren of importeren. Daarnaast heeft Italië ook besloten een plasticheffing vanaf 1 januari 2024 toe te passen. 

Aangezien er “geen plannen zijn” om de heffingen op niet-gerecycleerde kunststofverpakkingen in de EU “te harmoniseren”, moeten bedrijven zich informeren over de respectieve heffingen op kunststof, verplichtingen en ontwikkelingen in de afzonderlijke EU-staten. De respectieve kosten moeten worden bepaald en de toeleveringsketens moeten dienovereenkomstig worden geoptimaliseerd. Verdere gevolgen voor interne bedrijfsprocessen zijn in dit verband te verwachten (8): 

- Er moeten extra fiscaal relevante gegevens worden verzameld over de producten van leveranciers. 

- De kwaliteit van de eigen gegevens moet worden verbeterd met het oog op de rapportage van plastic heffingen en mogelijke belasting vrijstellingen en -terugbetalingen. 

- Er kunnen bijkomende factureringsvereisten ontstaan. 

- ERP-systemen moeten worden aangepast aan de prijsstelling. 

- Verantwoordelijkheden in operaties moeten worden verduidelijkt, management- en controlefuncties moeten worden ingesteld. 

Literatuur: 

1. Microplastics in het lichaam: onderzoekers vinden deeltjes in bloed, augustus 2022, 24vita, Knops Laura, Hull-Deichsel Natalie, Link (Duitstalig artikel) 

2. Duitse verpakkingswetgeving: wijzigingen per 1 juli 2022, Link (Nederlandstalig artikel) 

3. Centraal Bureau Verpakkingenregister, Link (Engelstalig artikel) 

4. Overview van alle aanbieders voor een verpakkingslicentie, Link (Engelstalig artikel) 

5. "Plastic belasting": Nieuwe uitdaging voor bedrijven, maart 2023, Ebner Stolz, Link (Engelstalig artikel) 

6. De wet op het plasticfonds voor eenmalig gebruik wordt goedgekeurd in de Duitse Bondsdag (Parlement), Link (Engelstalig artikel) 

7. Duitse kamer van koophandel: Wetsvoorstel over de wet op het plasticfonds voor eenmalig gebruik: Nieuwe verplichtingen en eenmalige plasticheffing, IHK Karlsruhe, Link (Duitstalig artikel) 

8. Plasticbelasting, Deloitte GmbH, Link (Duitstalig artikel) 

9. Plasticbelasting schaadt circulaire economie en klimaatbescherming, IK Industrievereinigung Kunststoffverpackungen e.V., Link (Duitstalig artikel) 

10. Corona-crisis brengt plannen voor plasticbelasting terug, Lizenzero, Link (Engelstalig artikel) 

11. Bondsdag besluit over speciale heffing op plastic voor eenmalig gebruik, krant Spiegel, maart 2023, Link (Duitstalig artikel)